Then we take Berlin…

Opnieuw biedt de Vereniging Leraars Aardrijkskunde een geo-citytrip aan, een stadsverkenning die we uiteraard vooral geografisch invullen.

Berlijn is gul met architectonische parels en historische markers.  Dat heeft natuurlijk veel met de complexe geschiedenis te maken.  De oorlogsgaten in de stad werden aan beide kanten op een andere manier ingevuld en de Muur zorgde voor een braakliggend lint dwars door de stad.  Restauratie, renovatie, grootschalige urbanisatie en opvallende landmarks, ze zijn het handelsmerk van de zeer dynamische Europese grootstad waar bewoners het non-conformisme niet overboord gooiden.  Berlijn is dus koploper op het vlak van duurzaam ondernemen, groene initiatieven en bottom-up-aanpak in woonbuurten.

Tijdens dit VLA-programma ontdek je hoe het Berlijns stadslandschap gevormd wordt door politieke en sociaal-economische processen. We focussen op vier wijken – Mitte, Friedrichshain, Prenzlauerberg en Kreuzberg-Tempelhof – en ontrafelen hun ruimtelijke structuur in relatie tot de dynamiek van vroeger en nu. We vergelijken de cityvorming rond Alexanderplatz met die van de West-City, en plaatsen de moderne Potsdamer Platz tegenover de overheidscluster aan de Spreebogen. Historische lagen laten we niet links liggen: we verweven betekenisvolle markers en nemen ook de Muur en zijn impact op de stadsontwikkeling mee in het verhaal.

In je vrije tijd heb je ruimte voor eigen accenten: van een museumbezoek tot een concert of een avondje theater — jij kiest hoe je Berlijn extra beleeft.

 

Steden spelen een sleutelrol in de wereld van morgen. Tegen 2050 zal naar schatting 80% van de wereldbevolking in megasteden wonen. Het analyseren van stedelijke landschappen is dus actueler dan ooit. Hoe zijn steden ontstaan? Welke economische en demografische processen hebben het stedelijk weefsel gevormd — vroeger, vandaag en in de toekomst? Wat is de rol van de overheid, en hoeveel ruimte krijgt de vrije markt? En hoe laat de klimaatverandering zich voelen in deze overwegend verharde omgevingen?

Al deze sociaal-economische processen grijpen op elkaar in en vormen het stadslandschap dat wij, als geografen, onderzoeken. Deze inzichten staan bovendien centraal in het leerplan voor de tweede en derde graad. Toch is Berlijn in de klas vaak het terrein van de leraar geschiedenis, met focus op historisch veldwerk. Maar dit is hét moment voor aardrijkskundeleraren om mee aan het roer te staan. Gebruik deze stedelijke case als krachtige hefboom in je eigen lessen — of werk vakoverschrijdend samen aan sterk veldwerk met geografische diepgang.

 

ORGANISATORISCHE ELEMENTEN

VLA neemt de reis in eigen beheer.  Onze reisbegeleider zal ter plaatse verschillende elementen samenstellen tot een uniek geheel.  De internationale vluchten of treintickets worden binnen het pakket aangeleverd door een erkende reisorganisator. 

De VLA-reis wordt begeleid door Rita Heyrman met ondersteuning door Dirk Vanderhallen — ervaren gidsen die Berlijn al meermaals verkenden met leerlingen en studenten. Dankzij hun praktijkervaring slagen ze erin om naadloos de brug te maken tussen concrete voorbeelden en het bredere verhaal van stedelijke functies en processen.

We reizen naar Berlijn bij de start van de zomervakantie — een ideale periode met vaak mooi weer en een levendige stadssfeer.

We logeren in een comfortabel hotel in de wijk Mitte, centraal gelegen en goed bereikbaar. De standaardformule is een tweepersoonskamer, maar wie graag een singlekamer wil, kan dat mits een toeslag. Een uitgebreid ontbijtbuffet is inbegrepen en wordt geserveerd in het hotel. Voor lunch en diner voorzien we voldoende vrije momenten binnen het programma, zodat iedereen zijn eigen keuzes kan maken.

Het programma bestaat uit vijf themadagen die de veelzijdigheid van Berlijn in de kijker zetten. Elke dag start om 8u30 met een korte inleiding op het thema van de dag. Daarna trekken we de stad in — deels met de metro, maar vooral te voet en per fiets. We hanteren een flexibel dagschema tot in de late namiddag, met regelmatig tijd voor pauzes, koffie of een sanitaire stop.

PROGRAMMA

 

Heenvlucht vanuit Zaventem 

Aankomst aan het hotel rond 13u plaatselijke tijd.

We verkennen het hart van Berlijn, waar het oude centrum zijn functies als woon- en werkruimte herwint. Thema’s zijn o.a. de impact van de tweedeling en hereniging, de opwaardering van Friedrichstrasse als winkel- en kantooras, en de transformatie van het Nikolaiviertel. We staan stil bij beladen plekken zoals Checkpoint Charlie, de Wilhelmstrasse, de Topographie des Terrors en het Tränenpalast — tastbare getuigen van een complexe stads- en wereldgeschiedenis.

Mogelijkheid tot avondmaal in een van de restaurants in de omgeving van de Friedrichstrasse of Leipzigstrasse.

 

Van Alexanderplatz in het oosten tot Kurfürstendamm in het westen ontvouwt zich de ontwikkeling van Berlijn rondom twee city’s. 

Alexanderplatz is herwonnen als levendig plein en belangrijk vervoersknooppunt met vernieuwde woontorens. Op het Spree-eiland zijn het Museuminsel en het Berliner Stadtschloss opnieuw vormgegeven als cultureel hart van de stad.  Ook Unter den Linden krijgt een nieuwe betekenis als monumentale laan. De Gendarmenmarkt herleeft als centrumplek van het verenigde Berlijn, terwijl de Tiergarten als groene long rust en ruimte biedt in het stadscentrum. 

In het westen zoekt Kurfürstendamm een nieuwe rol als voormalige centrale as van West-Berlijn, terwijl Charlottenburg kampt met verloren centrumfuncties en woonsegregatie.

Mogelijk voegen we een bezoek aan de Fernsehturm toe aan onze verkenning.

Mogelijkheid tot avondmaal in een van de restaurants in de omgeving van de Kurfürstendamm.

 

Langs het oude tracé van de Berlijnse Muur ontstonden na de hereniging grote lege zones – plekken vol beladen geschiedenis én nieuwe mogelijkheden. Deze stadswandeling verkent hoe Berlijn deze ‘functionele leegtes’ invult, tussen Potsdamer Platz en Hauptbahnhof.

We starten bij de Wilhelmstrasse, ooit het bestuurlijke hart van Duitsland, nu opnieuw een belangrijke as in een wijk vol overheidsgebouwen. Op Potsdamer Platz zien we hoe internationaal gerenommeerde architecten – van Renzo Piano tot Helmut Jahn – deze plek omvormden tot een modern stadsdeel met gemengde functies: wonen, werken, winkelen en ontspanning.

Rond de Pariser Platz en de Brandenburger Tor werd gekozen voor een kritische reconstructie, met oog voor de historische waarde én een hedendaagse invulling. Verder noordwaarts vormen de Spreebogen vandaag het kloppende hart van het regeringsdistrict, waar stad en staat samenkomen langs de rivier.

We eindigen bij twee stations die elk een andere rol vervullen: het imposante Hauptbahnhof als mobiliteitsknooppunt, tegenover de Hamburger Bahnhof, een voormalige treinhal die nu ruimte biedt aan hedendaagse kunst.

 Afsluiten of onderbreken met bezoek aan koepel van de Reichstag of Panoramapunkt Potsdamer Platz.

Mogelijkheid tot avondmaal in een van de restaurants in de omgeving van het Hauptbhf.

 

Berlijn is voortdurend in beweging. Wat ooit perifere woonwijken waren, ligt vandaag opnieuw centraal in de stedelijke dynamiek. Deze stadsverkenning focust op wijken waar verleden, transformatie en toekomstvisies samenkomen.

Langs de imposante Karl-Marx-Allee, ooit een socialistische pronkboulevard, zien we hoe deze historische as een nieuwe rol speelt in de gentrificatie van de omliggende wijk.In Friedrichshain en het gebied rond Ostbahnhof botsen twee krachten: enerzijds toeristische druk en verdringing in woonwijken, anderzijds de grootschalige stedelijke herontwikkeling rond de Mediaspree.

Kreuzberg, ooit een randwijk van West-Berlijn, groeide uit tot een levendig, alternatief woongebied. Hier laat ‘Quartiersmanagement’ zien hoe gericht beleid kan bijdragen aan leefbare buurten.Tot slot kijken we naar Tempelhof en het Volkspark Schöneberg, waar plannen voor herbestemming van het voormalige luchthaventerrein een boeiend toekomstbeeld schetsen voor wonen, recreatie en stadsnatuur.

Afsluiten of onderbreken met bezoek aan Stadtmodelle Am Kölnischen Park 

Mogelijkheid tot avondmaal in een van de restaurants in de omgeving van Tempelhof.

 

Berlijn verandert razendsnel. Oude arbeiderswijken en voormalige industriële zones krijgen nieuwe gezichten, functies en bewoners. 

In Prenzlauer Berg is die transformatie bijzonder zichtbaar: van verwaarloosde arbeiderswijk tot een van de hipste buurten van de stad. Historische gebouwen kregen nieuwe bestemmingen, zoals de Kulturbrauerei, een voormalig brouwerijcomplex dat nu bruist van cultuur en creativiteit. Rond Kollwitzplatz vinden we stijlvolle renovaties, boetieks en gezellige pleinen, terwijl het concept van Fashion City de wijk verbindt met de opkomende mode- en designscene van Berlijn.

Deze ontwikkelingen roepen vragen op: wie profiteert van deze veranderingen? Hoe blijft wonen betaalbaar in een stad die steeds aantrekkelijker wordt?

We sluiten af bij de Bernauer Strasse en de Gedenkstätte Berliner Mauer: een plek waar politieke grenzen tastbaar blijven. Wat ooit een harde grens was, is nu een markant erfgoedlandschap – tegelijk grenslijn, vergeten tussenruimte en bron van nieuwe betekenis. Een ruimte tussen onzekerheid en kans.

Om 18u: vertrek naar de luchthaven.

Rond 22u45u: terug in Zaventem

 

MEENEMEN NAAR DE LESPRAKTIJK

De behandelde thema’s zijn eigen aan de stedelijke ruimte en je kan ze in heel veel stedelijke gebieden waarnemen in het stedelijk landschap. De processen die hen sturen vragen een stuk inhoudelijke verdieping en zijn gekoppeld aan enerzijds universele maatschappelijke tendensen en anderzijds specifieke context.

De thema’s kunnen in de drie graden van het secundair onderwijs aan bod komen: site, stadsontwikkeling en factoren, mobiliteit en mobiliteitsproblemen, cityvorming, functieconflicten en - wijzigingen, gentrification, sociale en etnische segregatie, verdichting en inbreiding, mitigatie en duurzaamheid.

Terreintechnieken welke we binnen een stedelijke context kunnen aanbrengen en/of inoefenen zijn legio in alle graden.  Observatie, oriëntering en lokalisatie staan centraal (09.06-09.07 – eerste graad), (09.07-09.08 - tweede graad) en (09.011 – derde graad).        

Betrokken minimumdoelen in tweede en derde graad en eindtermen ruimtelijk bewustzijn in eerste graad:

Eerste graad:                     09.01 - De leerlingen beschrijven kenmerken van fysischgeografische en sociaalgeografische landschapsvormende lagen.

09.02 - De leerlingen analyseren relaties tussen landschapsvormende lagen van plaatsen om verschillen tussen landschappen te verklaren.                                      

Tweede graad:                  09.05 - De leerlingen illustreren de impact van mondialisering op demografische processen en op de ruimtelijke interactie tussen productie en consumptie.

Derde graad:                     09.09 - De leerlingen verklaren een landschap vanuit de landschapsgenese.

 

VLA zal de behandelde thema’s in grote lijnen uitwerken in een bijhorende reisbundel waarbinnen de inhoudelijke informatie gekoppeld wordt aan mogelijk didactisch gebruik.  Op die manier ben je vlot in staat om deze informatie te integreren in eigen lespakket over de stad, excursies, veldwerk of vakoverschrijdende projecten wat ook de stedelijke context is.

 

PRAKTISCHE INFORMATIE

 

Reisperiode	Zomervakantie: van zaterdag 4 juli tot woensdag 8 juli 2026
Moeilijkheidsgraad	Goede wandelconditie want wandelend ontdek je de stad grondig.
Vervoer	Brussel-Zaventem – Berlin-Brandenburg Transfer S-Bahn naar stadscentrum. Talrijke verplaatsingen met metro. Voor wie verkiest om zich niet te verplaatsen met het vliegtuig, halen we het prijsaandeel van de vlucht uit het pakket.  U kan dan kiezen om met de trein of met de auto op eigen kracht te komen.
Logies	Hotel NH Collection Berlin Mitte am Checkpoint Charlie  Leipziger Strasse, 106-111, 10117 Berlin
Maaltijden	Ontbijt nemen we in buffetvorm in de voorziene accommodatie en is inbegrepen.  De lunches en avondmalen worden ingepast in het programma maar zijn voor eigen rekening.
Documentatie en informatie	Praktische informatie wordt door de reisbegeleiders aangeleverd op de info-avond op woensdag 20 mei 2026 in Taverne Graanmaat, Grote Markt Sint-Niklaas. Bij de start van de reis voorzien we de door VLA samengestelde reisbundel en een handig stratenplan van Berlijn. Ook heb je na je inschrijving toegang tot de google-drive met extra informatie: een short-list met films en boeken waarin Berlijn een meer dan prominente rol speelt, een digitale knipselbank die de stedelijke actualiteit blootlegt en een massa links naar heel wat verdiepend materiaal.  Ook de samengebrachte foto- en filmbank van de deelnemers is er achteraf beschikbaar.  Wij leveren VLA-attest van professionalisering voor wie dit nodig heeft voor zijn/haar portfolio.
Prijs	Richtprijs op 7 augustus 2025 bij 10 tot 25 deelnemers (1):  € 950, - voor VLA-leden € 1.050, - voor niet-VLA-leden Single-supplement: 310 euro De reis wordt niet ingericht bij minder dan 10 deelnemers.  Aantal deelnemers bedraagt maximaal 25. Inbegrepen: vervoer (lijnvlucht, transfer en weekkaart metro), alle logies en ontbijten, alle documentatie, geografisch gerichte gidsing en reisbegeleiding. Niet inbegrepen: persoonlijke uitgaven, reisverzekering, annulatie- en bagageverzekering. Richtprijs werd opgemaakt op basis van de bekende informatie in augustus 2025.   Onvoorziene omstandigheden kunnen wijzigingen met zich meebrengen en zullen onmiddellijk meegedeeld worden aan de reiskandidaten. Lijnvluchten kunnen we waarschijnlijk goedkoper boeken wanneer we vroeg boeken.  Overnachtingen:  Wij zijn in ons prijsvoorstel uitgegaan van twin-bedded rooms (tweepersoonskamers).   Ga je kamerdelen met drie, dan haalt de kamerprijs je reiskost naar beneden.
Deelname	Inschrijven kan tot 1 maart 2026 door een mail te sturen naar het VLA-secretariaat: rita.heyrman@skynet.be U ontvangt van ons het inschrijvingsformulier en, indien nodig, meer informatie over de reisvoorwaarden. We vragen u, na het terugzenden van het inschrijvingsformulier, een voorschot van 200 euro over te maken op rekening VLA, BE78 0682 4296 1886 met vermelding van ‘Berlijn + naam van de reiziger(s)’ Dan pas is de inschrijving afgerond.